Lưu ký chứng khoán là gì? Có bắt buộc phải thực hiện không?

Thị trường chứng khoán biến động mỗi ngày. Nhà đầu tư sẽ phải luôn không ngừng trau dồi kiến thức để có thể bắt kịp với xu hướng và đầu tư hiệu quả hơn. Hiểu rõ về lưu ký chứng khoán là gì cũng như các quy định, thủ tục về lưu ký chứng khoán sẽ giúp nhà đầu tư đảm bảo được an toàn dòng tiền của mình.

Lưu ký chứng khoán là gì?

Lưu ký chứng khoán là hình thức nhận tiền gửi, chuyển nhượng, bảo quản cũng như ghi nhận quyền sở hữu chứng khoán của mỗi khách hàng, nhà đầu tư trên hệ thống tài khoản lưu ký một cách an toàn nhất. Số tiền này sẽ được quản lý và theo dõi bởi Trung tâm Lưu ký Chứng khoán Việt Nam (VSD). Đơn vị này hoạt động độc lập với các công ty chứng khoán. Việc thực hiện lưu ký chứng khoán sẽ giúp đảm bảo mọi quyền lợi chính đáng nhất liên quan đến chứng khoán của mỗi nhà đầu tư.

Lấy ví dụ về lưu ký chứng khoán, bạn mở tài khoản chứng khoán tại một công ty chứng khoán và mua một lượng cổ phiếu của doanh nghiệp A. Nhưng làm sao để chứng minh được bạn là chủ sở hữu thật sự của cổ phiếu đó vì bạn đang mua thông qua công ty chứng khoán. Lưu ký chứng khoán sẽ đóng vai trò định danh bạn là chủ sở hữu của lượng cổ phiếu đó chứ không phải công ty chứng khoán.

Ngoài ra, bạn cũng có thể hiểu một cách dễ hơn chính là lưu ký chứng khoán được coi là một hình thức ký kết hợp đồng mở tài khoản tại các thành viên lưu ý để giúp nhà đầu tư có thể tham gia giao dịch, mua bán trên thị trường chứng khoán. Các loại chứng khoản khi được lưu ký sẽ được cộng vào tài khoản chính chủ đứng tên của nhà đầu tư. Trong suốt quá trình giao dịch, nhà đầu tư sẽ được nhận các thông tin ghi giảm, ghi tăng mà không cần phải có chứng chỉ chứng khoán hay thực hiện bàn giao chứng từ.

Tại sao phải thực hiện lưu ký chứng khoán?

Thị trường chứng khoán hiện nay tại Việt Nam đang lớn dần lên theo cấp số nhân nên khi tham gia đầu tư chứng khoán nhà đầu tư sẽ cần phải thao tác và thực hiện rất nhiều những giao dịch khác nhau trong cùng một ngày. Vì vậy việc lưu ký chứng khoán sẽ giúp nhà đầu tư thuận tiện hơn trong quá trình đầu tư và giúp giao dịch chứng khoán diễn ra một cách nhanh chóng nhất.

Có thể nói, bất cứ nhà đầu tư nào nếu muốn tham gia đầu tư chứng khoán cũng đều phải thực hiện lưu ký chứng khoán. Đây chính là điều kiện đầu tiên và bắt buộc mà nhà đầu tư phải đáp ứng. Ngoài ra, việc thực hiện lưu ký chứng khoán còn đảm bảo các mục đích khác nhau như:

• Tránh việc phải thực hiện in và bảo quản các loại chứng chỉ chứng khoán.
• Giúp việc bảo quản chứng khoán tốt hơn. Hạn chế tối đa tình trạng chứng khoán bị mất cắp hoặc hư hỏng.
• Lưu ký chứng khoán giúp việc thanh khoản nhanh hơn và từ đó góp phần tăng vòng quay vốn hiệu quả hơn.
• Lưu ký chứng khoán còn giúp hạn chế tối đa rủi ro cho hoạt động chung của thị trường.
• Đảm bảo quyền và lợi ích hợp pháp của nhà đầu tư khi giao dịch trên thị trường chứng khoán.

Có thể nói việc phát triển hình thức lưu ký chứng khoán đã đáp ứng được nhiều mục đích cũng như nhu cầu của thị trường và nhà đầu tư.

Ưu điểm tuyệt vời khi thực hiện lưu ký chứng khoán

Việc lưu ký chứng khoán mang đến rất nhiều hiệu quả trong quá trình thực hiện đầu tư chứng khoán. Bên cạnh đó, việc thực hiện lưu ký chứng khoán còn mang đến rất nhiều ưu điểm vượt trội như:

• Thực hiện lưu ký chứng khoán sẽ giúp nhà đầu tư yên tâm hơn và tránh được những rủi ro mất cắp, giả mạo trong các giao dịch.
• Quy trình chuyển hay rút chứng chỉ cũng sẽ nhanh gọn hơn và tiết kiệm nhiều thời gian hơn.
• Nhà đầu tư vẫn có thể thực hiện bán hoặc mua chứng khoán nhanh chóng nếu trong trường hợp làm mất chứng nhận quyền sở hữu chứng khoán. Trong thời gian chờ đợi được cấp giấy chứng nhận mới thì nhà đầu tư vẫn không bị gián đoạn các giao dịch của mình.
• Quá trình thanh toán, giao dịch nhanh gọn hơn với việc lưu ký chứng khoán.
• Quy trình lưu ký chứng khoán đơn giản, nhanh gọn.

Chính bởi vô vàn ưu điểm mà hiện nay nhu cầu đăng ký lưu ký chứng khoán không ngừng tăng cao. Tuy nhiên, mỗi nhà đầu tư đều cần phải tìm hiểu kỹ về hình thức lưu ký chứng khoán là gì để có được những phương án thực hiện an toàn nhất.

Các đối tượng tham gia trong việc lưu ký chứng khoán

Có 3 đối tượng tham gia vào quy trình lưu ký chứng khoán: Nhà đầu tư; Công ty chứng khoán; Trung tâm lưu ký chứng khoán Việt Nam.

Thứ nhất, nhà đầu tư là đối tượng tham gia vào vai trò này đầu tiên. Nhà đầu tư sẽ là người làm việc với công ty chứng khoán để làm các thủ tục mở tài khoản lưu ký chứng khoán cũng như tài khoản giao dịch chứng khoán.

Thứ hai, công ty chứng khoán hay trong các quy định thì gọi đối tượng này là thành viên lưu ký.  Đơn vị này đóng vai trò hỗ trợ khách hàng lưu ký chứng khoán tại trung tâm lưu ký chứng khoán. Đồng thời phải báo cáo số liệu liên tục về tài khoản của nhà đầu tư cho trung tâm lưu ký chứng khoán.

Thứ ba là Trung tâm lưu ký chứng khoán Việt Nam (VSD). Đơn vị này là cơ quan của nhà nước, đóng vai trò quản lý và giám sát các hoạt động liên quan đến tài khoản của khách hàng mà công ty chứng khoán báo cáo về.

Mở tài khoản lưu ký chứng khoán như thế nào?

Thông thường, khi nhà đầu tư mở tài khoản chứng khoán thì mặc định công ty chứng khoán đó sẽ làm thủ tục lưu ký chứng khoán cho nhà đầu tư luôn. Hồ sơ mở tài khoản lưu ký chứng khoán bao gồm:

• Sổ cổ đông của nhà đầu tư
• CMND/CCCD/Hộ chiếu của nhà đầu tư.
• Phiếu đăng ký lưu ký chứng khoán (mẫu này công ty chứng khoán sẽ cung cấp).

Hãy liên hệ với nhân viên phụ trách tài khoản của bạn để được hướng dẫn lưu ký chứng khoán, đảm bảo quyền và lợi ích hợp pháp của bạn.

Quy định cụ thể khi mở tài khoản lưu ký chứng khoán

Theo khoản 1 Điều 25 Thông tư 05/2015/TT-BTC quy định như sau:

1. Việc lưu ký chứng khoán của khách hàng thực hiện theo nguyên tắc: Khách hàng làm thủ tục lưu ký chứng khoán tại thành viên lưu ký (công ty chứng khoán). Sau đó, thành viên lưu ký phải có nhiệm vụ tái lưu ký chứng khoán của khách hàng lên VSD.
2. Thành viên lưu ký đóng vai trò là người được khách hàng uỷ quyền để làm các thủ tục như: đăng ký, lưu ký, bù trừ và thanh toán chứng khoán trên tài khoản của khách hàng. Tài khoản chứng khoán này được mở tại thành viên lưu ký.
3. Việc lưu ký chứng khoán có hiệu lực kể từ thời điểm VSD hạch toán chứng khoán trên tài khoản chứng khoán liên quan của thành viên lưu ký.
4. Mỗi một nhà đầu tư chỉ được quyền sở hữu một tài khoản lưu ký chứng khoán. Do đó, nếu đã có tài khoản lưu ký chứng khoán ở công ty chứng khoán khác rồi thì không cần thực hiện lưu ký chứng khoán nữa. Nhưng vẫn phải chuyển quyền quản lý về công ty chứng khoán mới.
5. Tổng số dư lưu ký của tất cả các khách hàng thành viên lưu ký phải khớp với số dư mà thành viên lưu ký báo cáo dữ liệu với VSD. VSD có vai trò giám sát các số liệu này để đảm bảo quyền lợi cho nhà đầu tư.
6. Thành viên lưu ký phải mở tài khoản chi tiết cho từng khách hàng cụ thể và phải quản lý tách biệt hoàn toàn với tài sản của công ty thành viên lưu ký chứng khoán.

Ngoài ra, còn nhiều điều khoản và điều kiện khác nữa khi lưu ký chứng khoán, nhưng nhà đầu tư chỉ nên quan tâm các ý chính bên trên. Phần còn lại là các quy trình nghiệp vụ của công ty chứng khoán với trung tâm lưu ký chứng khoán Việt Nam.

Một số lưu ý khi lưu ký chứng khoán mà nhà đầu tư cần biết

• Thực hiện lưu ký chứng khoán là bắt buộc. Nhà đầu tư muốn giao dịch và chứng minh sở hữu chứng khoán phải có tài khoản lưu ký chứng khoán. Tài khoản này được mở tại công ty chứng khoán.
• Mỗi một khách hàng chỉ được mở tài khoản lưu ký tại thành viên lưu ký. Nếu khách hàng đã có tài khoản lưu ký chứng khoán ở thành viên lưu ký cũ thì nên thực hiện đóng tài khoản lưu ký tại công ty này sau đó chuyển số dư chứng khoán sang thành viên lưu ký mới. Để hiểu rõ hơn về thủ tục chuyển đổi lưu ký chứng khoán nhà đầu tư nên hỏi nhân viên phụ trách tài khoản của thành viên lưu ý mới.
• Địa chỉ cung cấp khi mở tài khoản lưu ký phải chính xác vì các giấy tờ liên quan đều được gửi về địa chỉ đã đăng ký này.

Hiện nay nhu cầu mở tài khoản lưu ký chứng khoán ngày một tăng cao. Chính vì vậy mà việc tìm hiểu và đáp ứng được mọi điều kiện, quy định sẽ giúp nhà đầu tư có thể thực hiện mở tài khoản lưu ký chứng khoán dễ dàng và nhanh chóng nhất. Các nhà đầu tư, cá nhân nếu muốn tìm hiểu về các thủ tục cũng như quy định lưu ký chứng khoán là gì có thể liên hệ với MoneyHub để được các chuyên gia tài chính đầu ngành tư vấn chi tiết nhất.

Câu hỏi thường gặp